dinsdag 26 september 2017

Het oorlogsverleden van Andries Brandt - Hoe zit dat nu?

Andries Brandt was waarschijnlijk paranoïde schizofreen en een oorlogsmisdadiger. 
Dat is nu eenmaal de indruk die hij wekt bij de oplettende lezertjes van zijn werk. En veel niets vermoedende Nederlanders zijn met dit schrijfwerk opgegroeid omdat hij generaties lang een zeer invloedrijke persoon was in de Nederlandse Stripwereld.
Marten Toonder over Andries Brant:''In het begin van onze samenwerking heb ik mij door dit optreden laten misleiden, maar langzamerhand werd het duidelijk dat achter dit optreden een wereld schuil ging die de buitenstaander voor raadselen plaatste. '

In dienst bij Adolf Hitler.

Hij was geen simpele meeloper, maar een SS-er en lid van het Kommando Zeppelin/Steibach Kommando van Andries Pieters, dat zoals zoveel Nederlandse vrijwilligers bij de SS enorm had huis gehouden aan het Oostfront. Maar dit speciale commando heeft aan het eind van de oorlog ook hier in Nederland een groot aantal mensen doodgemarteld. Het ging zo hard te keer dat ook de Duisters het niet eens meer konden aanzien en dit commando zelf maar opgerold hebben.Brandt heeft na de oorlog een hele tijd ondergedoken gezeten. Bij zijn moeder. En hij dook pas op toen hij zeker wist dat de doodstraf was afgeschaft. Hij heeft zich zelf gemeld en is er met een relatief lichte straf van af gekomen. Hij ziet zich zelf waarschijnlijk als een onbeduidende meeloper. En zijn directe betrokkenheid bij alle wreedheden verborgen of ontkent. Misschien was dit laatste wel waar. Of toch een leugen. De hele waarheid is waarschijnlijk nooit meer te achterhalen. Maar misschien geven zijn geschreven verhalen wél aanwijzingen. Die verhalen lijken namelijk allemaal op elkaar en hebben steeds dezelfde terugkerende thema's, over mensen die op de vlucht zijn omdat ze van iets ernstigs beschuldigd worden. Die verhalen lijken wel autobiografisch.


In dienst bij Marten Toonder.

Nadat hij zijn straf had uitgezeten kwam hij in 1955 in dienst bij Marten Toonder. 
De man had de straf voor zijn misdaden uitgezeten en Marten Toonder zag er dan ook geen bezwaar in om hem een hoge functie binnen zijn bedrijf te geven. Maar de andere medewerkers bracht hij nooit op de hoogte van het verleden van hun nieuwe baas.

Brandt was zeker getalenteerd. Hij was een bovengemiddeld goed tekenaar en kon ook verhalen schrijven. Andries Brandt schreef en tekende ontzetten veel voor Marten Toonder. Ook voor Tom Poes en Bommel schreef hij een aantal van de populairste verhalen. Toonder maakte hem hoofd van de stripafdeling en in die functie werd hij mentor van veel jong talent. En dat is erg opvallend voor iemand die in een voorgaand dienstverband beweerd slechts een meeloper te zijn geweest, die er niet toe deed.deed.

Ook na zijn periode bij de Toonder Studio's bleef hij een belangrijke figuur in de Nederlandse stripwereld. En niemand die het door had met wie hij eigenlijk te maken had. Of iedereen die het wist verzweeg het. Of het interesseerde gewoon niemand. Of juist wel, immers in de jaren '70 koketteerde men met wel met gekkere ideeën.
Stripliefhebbers en zeker Bommelfans zien Brandt's verleden nog steeds liever als bijzaak.


Maar in ieder verhaal van hem verwijst hij zelf steeds naar zijn verleden. Al dan niet bewust. Zijn duistere verleden schemert door in al zijn verhalen.
Of hij het nu schreef voor Marten Toonder (Tom Poes, Holle Pinkel, Horre , Harm en Hella en Aafje Anders), de Donald Duck (De Grote Boze Wolf en de Booswichtenclub en Hiawatha), de Sjors (Joris Jofel),de Eppo (Roel Dijkstra), de Tina (Jenniffer Scott), obscure underground blaadjes uit de jaren '70 als de Vrije Balloen, of welk stripblad dan ook. 
Steeds weer dezelfde thema's in bijna ieder verhaal. Iemand die valselijk (?) van iets zeer ernstigs wordt beschuldigd en daarom op de vlucht is of probeert onder te duiken. Mensen die zich anders voordoen dan ze zijn. Of mensen die gewoon schizofreen en crimineel zijn.
Of hij deze thema's er bewust in stak is de vraag. Maar als dat wel zo was dan kun je dat behoorlijk ziek noemen. Op zijn minst.

Uit dit artikeltje uit 1975 uit Stripschrift kon het oplettend lezertje al wel vermoeden hoe de vork in de steel zat. Maar blijkbaar vielen de fanatieke striplezertjes er toen niet zo over. Zoals men in die tijd bij wel meer wonderlijke zaken zich helemaal niks afvroeg.


Stripschrift 077 1975





De Tom Poes van Andries Brandt

Welke verhalen van Tom Poes precies door Brandt zijn geschreven is niet precies duidelijk. Dat het tekenwerk niet allemaal van de hand van de grote meester Toonder is was velen wel duidelijk. Maar dat Toonder het schrijven ook wel eens aan anderen over liet is een zeer heikel punt. Zeker waar het de serie Tom Poes betreft. Wanneer men onder Bommel bewonderaars verkeerd kan men hier beter niet over beginnen. Opvallend is ook dat toen Andries Brandt zich begon te bemoeien met de verhalen van Tom Poes en Olivier B. Bommel, de literaire erkenning van Marten Toonder weldra volgde. Maar dit kan ook puur toeval zijn. 

Hier volgen twee voorbeelden van Tom Poes verhalen die zeker door Andries Brandt geschreven zijn. Van het eerste verhaal zou hij ook wel eens de potloodtekeningen gemaakt kunnen hebben, die dan weer door een ander in de inkt zijn gezet.
Het volgende Tom Poes verhaal "Het Huilen Van Urgje" uit het NRC kan men de figuur van Brandt en zijn moeder duidelijk herkennen en begrijp je ineens eens waar Fred Julsing het over had toen hij over Brandt vertelde:‘Er hangt humor, daar in dat met het kleinst denkbare liftje bereikbare optrekje; dit in tegenstelling tot de tekenkamer beneden waar de domp van desillusie verstikkend is. Andrie Brandt de neus als een overmaatse aardbei, de grijsblauwe oogjes slim en ziend, boezemt me van het begin ontzag in. We zullen een aantal keren hecht samenwerken. Eens, ik free-lance dan al meer dan tien jaar voor de studio, waarschuwt hij me grimmig zijn protegée Patty Klein met wie we samen een projekt voorbereiden, nimmer een haar te krenken. Ik ben meer dan verbaasd. Ik heb geen enkel verlangen in die richting. Waar komt zo'n slechte naam vandaan? Het keerpunt in de relatie met Brandt komt als blijkt dat we dezelfde licht revolutionaire maatschappelijke interesses delen. In gezelschap van zijn moeder hebben we eens een zakenbespreking in een naar boenwas riekende bodega ergens in Leerdam, dicht bij zijn woonplaats. Een groot gedeelte van het gesprek wordt in beslag genomen door de bespreking van hoge idealen. Zijn moeder geniet zichtbaar. Nog later, tegen het eind van zijn leven, hebben we een enkele keer telefonies kontakt waarbij beduidende vonken overslaan. Ik leef op dat moment maar een paar kilometer van het betuwse dorp waar hij en zijn bejaarde moeder een eeuwenoude boerderij bewonen maar zoek 'm gek genoeg nooit op. Het kan vreemd lopen.’
(uit een artikel van Lambiek- https://www.lambiek.net/aanvang/mem_julsing.htm )

Tom Poes en het Huilen van Urgje





In dit door hem geschreven "Tom Poes" verhaal, uit de "Donald Duck" komt zijn criminele schizofrene aard wel héél duidelijk aan de oppervlakte... Het tekenwerk is van Ben van 't Klooster en behoort tot het beste tekenwerk uit de hele Tom Poes-reeks.

Tom Poes en de Tegendeler


Dit verhaal is nu helemaal online dankzij "De BommelSchatkamer" van Ollie B. Bommel​




Horre Harm en Hella

Brandt schreef de humoristisch bedoelde horrorverhalenserie "Horre, Harm en Hella". Alleen de beelden al doen aan het Oostfront denken.Dit is zijn debuut als stripmaker onder eigen naam. Dus niet meer onder die van Marten Toonder. Eerst introduceert Marten Toonder zelf zijn protegé aan het grote publiek op de voorpagina van de Telegraaf met een tamelijk dubbelzinnige tekst. 'Weliswaar verbergt hij zijn kwaliteiten achter een volstrekt normaal uiterlijk'...Een dag later gooit Brandt er doodleuk zelf nog een schepje dubbelzinnigheid bovenop: 'Horre doet zij uiterste best om gewoon te doen. Alleen. Hij weet niet precies wat gewoon is'...Het oplettende lezertje hoeft niet veel moeite te doen om de persoon van Brandt in zijn hoofdpersonages te herkennen.


18/12/1968-Marten Toonder presenteert Brandt aan het grote publiek:


19/12/1968-Telegraaf-Andries Brandt stelt zijn ieuwe strip voor.


20/12/1968-Andries Brandt stelt zichzelf voor. Harm lijkt op iemand.
21/12/1968-Aflevering 1
Afgekeurde strook getekend door Juan Escandell 
De uiteindelijke versie.
Begeleidend artikel uit de Telegraaf







Andere verhalen van Andries Brandt
Hier volgt zes keer bijna hetzelfde openingsverhaal van een nieuwe serie geschreven door Andries Brandt. Het thema is zes keer precies hetzelfde: iemand die op de vlucht is omdat hij/zij van iets zéér ernstigs beschuldigd wordt. Uit Holle Pinkel, Aafje Anders, Roel Dijkstra, Jennifer Scott en Debbie:

1-Holle Pinkel
Konijn op de vlucht en duikt onder. Die beer lijkt op iemand.
Dit openingsverhaal werd net als de volgende tien verhalen getekend door Brandt zelf.























3-Horre, Harm en Hella

Drietal griezels à la The Addams Family (maar dan een paar graadjes gruwelijker) op de vlucht omdat ze daadwerkelijk zeer ernstige misdaden hebben begaan.  

21/12/1968-De Telegraaf- Horre, Harm & Hella


3-Aafje Anders

Meisje op de vlucht. Getekend door Jan van Haasteren.








4-Roel Dijkstra

Voetballer op de vlucht.Getekend door Jan Steeman




5-Jennifer Scott


Vader is op de vlucht.Getekend door Piet Wijn



6-Debbie

Meisje duikt onder.
Getekend door Purita Campos.



In dienst bij Walt Disney

De Kleine Boze Wolf /De Booswichten Club

De Booswichtenclub zo zou je het Kommando Zeppelin/Steibach Kommando ook kunnen noemen. Walt Disney werkte ook samen met Nazi Wehrner von Braun, dus misschien had hij hier ook niet zo''n heel groot probleem mee gehad. Ook als hij het had geweten van Brandt.Getekend door Bjørn Frank Jensen




Gerrit Stapel - Mijn Vriend Andries

Uit hetzelfde exemplaar van stripschrift uit 1975, waarin een kleine biografie van Brandt stond, dat hier helemaal bovenaan als eerste aan bod komt, komt dit surrealistische verhaal van collega tekenaar Gerrit Stapel getiteld "Mijn vriend Andries". Dit verhaal is in tegenstelling tot die kleine biografie, die niets aan duidelijkheid te wensen over laat, opmerkelijk vaag over Brandt.






















Meer over Andries Brant:

Het Kommando Zeppelin/Steibach Kommando
Hier een link naar Wikipedia waar wordt uitgelegd wat voor een booswichtenclub het Kommando Zeppelin/Steibach Kommando was. 

Patty Klein

Collega schrijfster en protege Patty Klein schreef er dit over op haar eigen blog.

Wim Hazeu

Wim Hazeu schreef een biografie over Marten Toonder waardoor de rol van Andries Brant weer onder de aandacht kwam.


Pobo Kobaka's tintinperdu

tintinperdu.blogspot heeft twee zeer uitgebreide artikelen aan dit onderwerp besteed:



Lambiek

Op lambiek wordt het levensverhaal van Brandt helemaal eerlijk maar ook wel erg objectief beschreven.

Go With The Vlo

Hier een interessant artikel over de naargeestige verhalen die Brant schreef voor de Tina.

Peter Breeveld's Frontaalnaakt

Peter Breeveld heeft altijd een zeer radicale mening. Daar moet je wel tegen om het te kunnen lezen.
http://www.frontaalnaakt.nl/archives/de-heilige-toonder.html

Geen opmerkingen:

Een reactie posten